"Η Ιεροτελεστία της Άνοιξης λειτουργεί ως σημείο αναφοράς για όλους όσοι αναζητούν την ημερομηνία γέννησης της λεγόμενης σύγχρονης μουσικής. Ένα έργο μανιφέστο, με παρόμοιο τρόπο και για παρόμοιους λόγους με τις Δεσποινίδες της Αβινιόν του Πικάσο, δεν έχει πάψει να προξενεί αρχικά πολεμική, κατόπιν εγκώμια και τέλος της απαραίτητη διαφώτιση." Αυτά γράφει ο Πιέρ Μπουλές για το τρίτο κατά σειρά μπαλέτο, που ο Στραβίνσκυ συνέθεσε μεταξύ των ετών 1911-1913 για τα θρυλικά Ρωσικά Μπαλέτα του ιμπρεσάριου Σεργκέι Ντιάγκιλεφ.
Σύμφωνα με τον ίδιο τον συνθέτη η γένεση της ιδέας ανάγεται στην άνοιξη του 1910, καθώς τελείωνε το μπαλέτο "Πουλί της Φωτιάς". Για τη διαμόρφωση του σεναρίου συνεργάστηκε το καλοκαίρι του 1910 με τον Ρώσο ζωγράφο και μύστη Νικολάι Ρέριχ (1814-1941).
Η σύνθεση ξεκίνησε το 1911 στο χωριό Κλάρενς της Ελβετίας και ήδη τον Ιανουάριο του 1912 ο Γάλλος αρχιμουσικός Πιερ Μοντέ είχε την ευκαιρία να ακούσει την πρώτη πιανιστική εκδοχή του πρώτου μέρους του μπαλέτου. Τον ερχόμενο Ιούνιο ο Στραβίνσκυ έπεισε τον Ντεμπυσύ να παίξουν μαζί στο πιάνο όλο το έργο σε ένα πάρτυ συγκλονίζοντας τους προσκεκλημένους. Η πλήρως ενορχηστρωμένη εκδοχή ολοκληρώθηκε δύο μήνες πριν την πρεμιέρα του μπαλέτου που είχε προγραμματιστεί για τις 29 Μαΐου του 1913 στο θέατρο των Ηλυσίων Πεδίων στο Παρίσι.
Η πρεμιέρα της, αποτέλεσε ίσως το μεγαλύτερο σκάνδαλο στην ιστορία της μουσικής. Ήδη από την αρχή του μπαλέτου ο κόσμος άρχισε να γίνεται όλο και πιο ανήσυχος και σύντομα όλο το θέατρο, σε έναν παροξυσμό οργής, έμοιαζε σαν να σείεται από σεισμό.
Η αλήθεια είναι πως η ένταση δεν προκλήθηκε τόσο από τη μουσική, όσο από τη χορογραφία του Νιζίνσκυ (που ήδη είχε απογοητεύσει με τη χορογραφία του στο Πρελούδιο "στο Απομεσήμερο ενός φαύνου" του Ντεμπυσύ). Επίσης, ο Ντιαγκίλεφ, γνώστης των περίεργων κανόνων της δημοσιότητας, είχε ο ίδιος προκαλέσει το σκάνδαλο.
Ακόμα και σήμερα το σίγουρο είναι πως είναι τεράστια η αξία της της μουσικής στην Ιεροτελεστία της Άνοιξης. Τα κύρια στοιχεία της γραφής είναι έντονες διαφωνίες και η κυριαρχία του ρυθμικού στοιχείου, ενίοτε κατά τρόπο βίαιο, όπως ταιριάζει στο ίδιο το θέμα του μπαλέτου. Το αρχικό θέμα του φαγκότου προέρχεται από ένα λιθουανικό τραγούδι όπως επίσης πέντε ακόμα θέματα.
Συχνά η μουσική κινείται παράλληλα σε διαφορετικά τονικά επίπεδα (στοιχείο και του μπαλέτου Πετρούσκα), κάτι που γίνεται αισθητό ήδη από την αρχή του έργου, όταν στο θέμα του φαγκότου σε ντο, το αγγλικό κόρνο απαντά με μία απλή φράση που περιστρέφεται γύρω από τη ντο δίεση.
Λίγο αργότερα το ρυθμικό στοιχείο έρχεται στο προσκήνιο δραματικά, με μία δεδομένη σκληρά διάφωνη συγχορδία στα έγχορδα που διαρκώς επαναλαμβάνεται με διάστικτους, απρόβλεπτους και ασύμμετρους τονισμούς σε έγχορδα και κόρνα. Αλλά και σε όλο το έργο κανείς συναντά πληθώρα χαρακτηριστικών ρυθμικών σχημάτων που συνυπάρχουν και συγκρούονται δημιουργώντας μιας ένταση πρωτοφανή για τα μουσικά δεδομένα της εποχής, που διαχρονικά κόβει την ανάσα.
Η ενορχήστρωση αξιοποιεί μοναδικά τα διαφορετικά ορχηστρικά ηχοχρώματα για να εκφράσει την αμείλικτη αρχέγονη τελετουργία της ανθρωποθυσίας με τρόπο ωμά ρεαλιστικό αλλά παράλληλα και τις αναζωογονητικές δυνάμεις της Άνοιξης με τρόπο εκστατικό.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου